Bedelsiz Sermaye Artırımı Nedir? Etkileri Nelerdir?

Borsa yatırımcıları arasında sıklıkla karşılaşılan kavramlardan biri olan bedelsiz sermaye artırımı, şirketlerin mevcut iç kaynaklarını kullanarak sermayelerini artırması anlamına gelir. Bu işlemde yatırımcılardan herhangi bir ödeme talep edilmez yani “bedelsiz” ifadesi, yatırımcının cebinden bir çıkış olmadığı anlamına gelir. 

Bedelsiz Sermaye Artırımı Nedir?

Bedelsiz sermaye artırımı, şirketin mevcut iç kaynaklarını kullanarak sermayesini artırmasıdır. Bu işlem sonucunda şirketin ödenmiş sermayesi artar ancak şirketin piyasa değeri değişmez. Yani sadece şirketin hisseleri sayısal olarak artarken toplam ekonomik değerde bir büyüme yaşanmaz.

Bu tür artırımda yatırımcılara yeni paylar verilir. Örneğin, %100 oranında bir bedelsiz sermaye artırımı yapılırsa elinde 100 lot hisse bulunan bir yatırımcının portföyüne 100 lot daha eklenir. Bu yatırımcı artık 200 lot hisseye sahiptir. Ancak toplam portföy değeri değişmeden aynı kalır. Hisse fiyatı da aynı oranda düşer. Sermaye artırımı sonrası şirketin hisse fiyatı, teorik olarak bölünme oranına göre ayarlanır. Bu hesaplama şöyle yapılır:

• Yeni fiyat = Eski fiyat / (1 + bedelsiz oranı)

Bedelsiz Sermaye Artırımı Süreci Nasıl İşler?

Bedelsiz sermaye artırımı belirli yasal ve kurumsal aşamalardan geçerek tamamlanır. Bu süreç hem şirket hem de yatırımcı açısından şeffaf bir şekilde yürütülmek zorundadır. Türkiye’de bu süreç, Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasası Kanunu ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) düzenlemeleri çerçevesinde gerçekleştirilir.

İlk adımda şirketin yönetim kurulu bedelsiz sermaye artırımı kararı alır. Karar, genel kurulun onayına sunulmak üzere gündeme alınır. Genel kurul tarafından kabul edildikten sonra şirketin iç kaynakları tespit edilir ve artırılacak sermaye oranı belirlenir. Ardından hazırlanan esas sözleşme değişikliği ve sermaye artırımına ilişkin belgeler, SPK ile ticaret siciline başvurularak tescil edilir.

SPK tarafından onaylanan süreç sonrasında Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) ve Takasbank üzerinden dağıtım işlemleri gerçekleştirilir. Mevcut yatırımcıların pay senedi hesaplarına, artırım oranına göre otomatik olarak yeni bedelsiz paylar tanımlanır. Yatırımcının bu süreçte herhangi bir başvuru yapmasına gerek yoktur. Hisse senedi bölünmesi borsa ekranlarında fiyat ve lot düzeyinde otomatik olarak yansır.

İşlemler sırasında şirketin KAP (Kamuyu Aydınlatma Platformu) üzerinden yaptığı duyurular dikkatle takip edilmelidir. Dağıtım tarihleri, hak kullanım detayları ve oran bilgileri yatırımcılar açısından kritik önemdedir. Bedelsiz artırımlar genellikle hisse fiyatını teknik olarak etkilediği için yatırımcıların işlem öncesinde bu takvimleri doğru analiz etmesi gerekir. Ayrıca bedelsiz sermaye artırımı ile birlikte şirketin esas sözleşmesinde yer alan esas sermaye tutarı da artırılır. Bu değişiklik ticaret siciline tescil edilir. Bu artış, şirketin öz kaynaklarının bir bölümü sermaye olarak yansıtıldığı için gerçekleşir.

Bedelsiz Sermaye Artırımı Yatırım Stratejilerine Etki Eder mi?

Bedelsiz sermaye artırımları, yatırımcıların stratejik kararlarını etkileyebilecek önemli gelişmelerdir. Her ne kadar şirketin ekonomik değeri değişmese de portföy kompozisyonunda oluşan lot artışı, yatırımcının portföyünü yeniden değerlendirmesine neden olabilir. Özellikle kısa vadeli yatırımcılar için bu durum alım-satım zamanlamasında belirleyici rol oynayabilir.

Bazı yatırımcılar, bedelsiz artırımı yaklaşan hisselerde pozisyon alarak, bölünme sonrası kısa vadeli fiyat hareketlerinden kazanç elde etmeye çalışırlar. Bu strateji, “bedelsiz beklentisi” adıyla da bilinir ve zaman zaman hisse fiyatlarında spekülatif yükselişlere neden olabilir. Ancak bu tür işlemler yüksek risk barındırır. Bölünme işlemi sonrası oluşacak piyasa tepkisi her zaman pozitif olmayabilir.

Uzun vadeli yatırımcılar için de bedelsiz artırımlar, şirketin bilançosundaki sağlamlık işareti olarak yorumlanabilir. İç kaynakların sermayeye dönüştürülmesi, yönetimin temkinli ve sürdürülebilir finansal yapı oluşturma niyetini gösterir. Bu durum, yatırımcı açısından güven artırıcı olabilir ve pozisyonun korunmasını da destekleyebilir.

Temettü yatırımcıları açısından bedelsiz artırım işlemi hem olumlu hem olumsuz yorumlanabilir. Bir yandan şirketin sermaye yapısı güçlendirilirken diğer yandan geçmiş kârların sermayeye eklenmesi temettü dağıtımı ihtimalini azaltabilir. Dolayısıyla bu yatırımcı grubunun, temettü politikası ve bedelsiz oran bakımından şirketleri yakından izlemesi gerekebilir.

Şirketler ve Yatırımcılar Neden Bedelsiz Sermaye Artırımı Yapar?

Şirketlerin bedelsiz sermaye artırımı yapmasının çeşitli stratejik, psikolojik ve finansal nedenleri olabilir. Bu nedenlerin başlıcaları şunlardır:

• İç kaynakların aktifleştirilmesi: Şirket, geçmiş yıl kârlarını ya da yedek akçelerini aktif hale getirerek bilançosunu sadeleştirmek ve sermaye kalemini büyütmek ister. Bu tür işlemler aynı zamanda şirketin net işletme sermayesi gibi temel finansal göstergeleri üzerinde de dolaylı etkiler yaratabilir. 
• Yatırımcı güvenini artırmak: Özellikle halka açık şirketler için bedelsiz artırımlar bir “güçlü finansal yapı” sinyali verebilir. 
• Hisse likiditesini artırmak: Bedelsiz artırım sonucu hisse fiyatı düşeceği için daha geniş yatırımcı kitlesi hisseye erişim sağlayabilir. Bu da işlem hacmini ve likiditeyi artırabilir.
• Sermaye yapısını düzeltmek: Sermaye/yedek oranları belirli seviyelere ulaştığında bu kaynakların sermayeye dönüştürülmesi daha sağlıklı finansal göstergeler sunar.

Bedelsiz sermaye artırımı yatırımcılar için doğrudan finansal kazanç sağlamasa da çeşitli dolaylı etkiler doğurabilir. Bu etkiler hem teknik hem de psikolojik düzeyde hissedilir. Etkiler şu şekilde sıralanabilir:

• Lot sayısı artar, toplam değer değişmez: En somut etki, yatırımcının elindeki hisse sayısının artmasıdır. Ancak bu artış, hisse fiyatındaki düşüşle dengelenir ve toplam portföy değeri teorik olarak değişmez.
• Psikolojik fiyat algısı düşer: Hisse fiyatının düşmesi özellikle düşük fiyatlı hisselere olan ilginin artmasına yol açabilir. Bu durum, işlem hacmini ve yatırımcı talebini artırabilir.
• Geçici değer artışları olabilir: Bazı durumlarda, yatırımcıların bedelsiz artırıma yönelik olumlu beklentileri nedeniyle, hisse fiyatı artış gösterebilir. Ancak bu yükseliş genellikle kısa vadelidir ve beklentilerle sınırlıdır.
  Temettü verimi etkilenebilir: Şirketin geçmiş kârlarını sermayeye eklemesi, temettü ödeme kapasitesini sınırlayabilir. Bu nedenle temettü odaklı yatırımcılar için olumsuz bir işaret olabilir.
  

Borsa İstanbul’da bedelsiz artırımla birlikte hisse senetlerinde bölünme gerçekleşir. Bu bölünme, bazı yatırımcılar tarafından “ucuzluk” algısı yaratsa da gerçekte değer üzerinde hiçbir etkisi yoktur. Ancak fiyatın daha ulaşılabilir seviyelere gelmesiyle birlikte:

• Daha fazla bireysel yatırımcı hisseye ilgi gösterebilir.
• Lot başı fiyatın düşmesi, algısal olarak hissede yükseliş potansiyeli olduğu düşüncesini pekiştirebilir.
• Endeks içindeki ağırlıklar yeniden hesaplanabilir.

Bedelsiz ve Bedelli Sermaye Artırımı Arasındaki Farklar Nelerdir?

Bedelsiz sermaye artırımı ile bedelli sermaye artırımı zaman zaman karıştırılır. Oysa bu iki uygulama arasında önemli farklar vardır:

• Bedelsiz artırımda yatırımcıdan para talep edilmez. Bedelli artırımda ise yatırımcıdan yeni paylar için ödeme yapılması istenir.
• Bedelsiz artırımla şirket sadece iç kaynaklarını kullanır. Bunun aksine bedelli artırımla dışarıdan sermaye girişi sağlanır.
• Bedelli artırımlar şirketin kasasına nakit sağlar. Bedelsiz artırımlar bilanço içi kalem değişikliği niteliğindedir.
• Bedelsiz artırım yatırımcılar için maliyetsizdir. Bedelli artırım yatırımcının yeni pay almak için tercih hakkı kullanmasını gerektirir.