Damga Vergisi Nedir, Nasıl Hesaplanır?

Ticari faaliyetlerde ve sözleşmelerin söz konusu olduğu durumlarda sıklıkla karşınıza çıkan damga vergisi, genellikle çok meblağlarda ödenmesiyle bilinir. Devletin gelir elde ettiği vergi kalemlerinden biri olan damga vergisi, dolaylı vergi kategorisinde değerlendirilir. Yani, gelir ya da kazanç üzerinden değil de yapılan bir harcama veya işlem sonrasında damga vergisi doğar.

Peki damga vergisi nedir, nasıl alınır, hangi işlemlerde damga vergisi ödenir? Damga vergisi hakkında merak ettiğiniz tüm detayları içeriğimizde bulabilirsiniz.

Damga Vergisi Nedir?

Damga vergisi, kişilerin veya kurumların karşılıklı olarak kendi aralarında gerçekleştirdikleri işlemlerin belgelendiği durumlarda alınır. Bir başka ifadeyle, kişilerle kişiler, kurumlar ile kurumlar veya kurumlar ile kişiler arasındaki işlemlerde kurulan sözleşmeler veya üretilen belgeler üzerinden alınır.

Damga vergisinin söz konusu olabilmesi için ortaya konan belge ya da sözleşmelerin ibraz edilebilir, imzalanabilir olması gerekir. Dijitalleşmeyle birlikte elektronik imza, mali mühür gibi online onay süreçler de imza  veya ibraz yerine geçer.

Türkiye’de uygulanan vergi mevzuatları gereği; damga vergisi nispi ve maktu olmak üzere iki türlü hesaplanır. Nispi damga vergisi, söz konusu sözleşmenin ekonomik değeri üzerinden belirli bir oranda ödenir. Maktu damga vergisi ise işlemin değerinden bağımsız olarak işlem başına tahsil edilir.

Örneğin vergi beyannameleri verilirken ödenen damga vergisi maktu olarak alınır ve her beyanname için sabittir. Nispi damga vergisi ödendiği durumlar ise kira sözleşmeleri, ikinci el araç devir sözleşmeleri sayılabilir. Bu işlemlerde belgeler üzerindeki tutar üzerinden damga vergisi çıkar. Kira kontratlarından yıllık tutar üzerinden, araç satışlarında ise aracın satış tutarı üzerinden hesaplanır.

Örneğin; iki şirket arasında aylık tutarı 10.000 TL olan bir iş sözleşmesi yapıldığında yıllık tutar olan (10.000 x 12) 120.000 TL üzerinden %0,948 (Bin 948) oranında damga vergisi çıkar. Bu örnek için ödenmesi gereken damga vergisi tutarı 1.137,6 TL (120.000 x 0,00948) olur.

Damga Vergisi Neden Alınır?

Damga vergisi, kişiler ya da kurumlar arasındaki belgelerin resmiyet kazandırılmasını sağlar. Buradaki resmiyet devletin sağladığı güvence gibi yorumlanabilir. Yapılan işlem nedeniyle ödenen damga vergisi, işlemin kanunlar ve devlet nezdinde geçerli olduğunu gösterir ve bir nevi bu resmi onaylama hizmetinin bir bedeli gibi ifade edilir.

Herhangi bir resmî belgeyi ya da taraflar arasında tesis edilen sözleşme, ibraz edilebilir belgeyi imzalayan gerçek ve tüzel kişiler damga vergisi mükellefi kabul edilir. Sözleşmelere taraf olan kamu kurumları damga vergisinden muaf tutulur. Buradaki imza kağıt üzerine attığınız imza veya imza yerine geçen elektronik veriler olabilir.

Damga Vergisini Kim Öder?

Damga vergisini kim ödeyeceği hususu, sözleşme veya belgenin kimler arasında imzalandığına göre farklılık gösterir. Kişilerin kendi arasında yaptıkları sözleşmelerden doğan damga vergisi her iki taraf da öder. Ancak kişilerin resmi kurumlar ile yaptığı sözleşmelerde sadece kişiler damga vergisi ödemekle mükelleftir.

Örneğin, iki kişi arasında kira sözleşmesi, araç satış anlaşması imzalandığında her iki taraf da damga vergisi öderken örneğin kamu hizmetlerinde abonelik sözleşmelerinde sadece hizmeti alan taraf için damga vergisi söz konusu olur. Devlet işlemleri vergiden muaf tutulduğundan iki resmi kurum arasındaki sözleşmeden dolayı damga vergisi ödenmez.

Damga Vergisi Oranları ve Damga Vergisi Tutarları Ne Kadar?

Damga vergisi hususundaki tüm esaslar gibi damga vergisi oranları ve maktu tutarları 488 Sayılı Damga Vergisi Kanunu esaslarınca belirlenir. Damga vergisi oranlarında yapılan değişikler kanun veya yönetmelik değişiklikleri olarak Resmi Gazete’de yayımlanarak duyurulur. Maktu damga vergisi tutarları ise her yıl enflasyon oranında belirlenen yeniden değerleme yüzdesince artırılır. Maktu damga vergilerinde de değişen ve bir sonraki yıl uygulanacak olan tutarlar her yıl sonlarında Resmi Gazete’de ilan edilir.

Halihazırda uygulanan Damga Vergisi Kanunu maddelerine göre nispi olarak uygulanan damga vergileri için binde 948 ve binde 189 olmak üzere ağırlıklı iki oran uygulanır.

Güncel damga vergisi oranları ve her yıl güncellenen maktu olarak alınan damga vergisi tutarlarını Damga Vergisi Kanunu 1 Sayılı Tablolar Bölümünden kapsamlı bir şekilde öğrenebilirsiniz^[1]. Binde 948 oranında damga vergisi uygulanan kağıtlardan bazıları şöyle:

• Abonelik sözleşmeleri
• Taksitli satış sözleşmeleri
• Mesafeli satış sözleşmeleri
• Teminat senetleri
• Toptan elektrik ve doğalgaz satışı sözleşmeleri
• İpotekli borç senetleri
• Rehin Senetleri
• Taahhütnameler
• Devre ve uzun süreli tatil sözleşmeleri
•  Mukavelenameler ve temliknameler

Binde 189 olarak uygulanan kağıtlar:

• Kira sözleşmeleri
• İkinci el araç satış sözleşmeleri
• Fesih sözleşmeleri

Maktu Damga Vergisi Alınan Kağıtlar

Bazı sözleşme, beyan belgeleri için tutardan bağımsız olarak maktu damga vergisi alınır. Maktu vergilerden kağıtların mahiyeti (niteliği) belirleyicidir. Vergi beyannameleri ve ticari işlemlerde kullanılan kağıtlar maktu damga vergisine tabi tutulur. Maktu damga vergisine konu olan kağıtlardan bazıları şöyle:

• Yıllık gelir vergisi beyannameleri: 294,90 TL
• Kurumlar vergisi beyannameleri: 393,90 TL
• Katma değer vergisi beyannameleri: 194,60 TL
• Muhtasar beyannameler: 194,60 TL
• Damga vergisi beyannameleri hariç diğer vergi beyannameleri: 194,60 TL
• Gümrük idarelerine sunulan beyannameler: 393,90 TL
• Sosyal güvenlik kurumlarına verilen sigorta prim bildirgeleri: 144,40 TL
• Belli bir bedeli bulunmayan tahkimnameler ve sulhnameler: 294,90 TL

Bazı belgelerde, belgelerin değer ihtiva edip etmemesine göre nispi veya maktu damga vergisi hesaplamaları değişiklik gösterir.

Damga Vergisi Nasıl Ödenir?

Damga vergisi ödemeleri işlem tutarından kesinti, basılı damga yapıştırılması veya makbuz karşılığında aylık beyanname vererek ödenebilir.

Faturalar, elektrik, gaz, su, telefon gibi abonelik sözleşmeleri, makbuz ve ibra senetleri gibi kağıtlarda basılı damga ile damga vergisi ödeme yapılır. Bir başka deyişle, belgenin imzalandığı aşamada yapılan ödemelerle birlikte damga vergisi hesaplanır ve peşinen ödenir.

Makbuz karşılığı olarak ödenen damga vergilerinde ise ilgili ay içerisindeki imzalanan sözleşmeler veya belgelerden doğan damga vergileri bir sonraki ayın 20. gününe kadar bağlı bulunan vergi dairesine beyan yöntemiyle bildirilir. Beyan edildiği ayın 26. gününe kadar beyan edilen tutarla vergi dairesi veznelerine ya da İnteraktif Vergi Vairesi üzerinden ödemesi gerçekleştirilir.

İstihkaktan kesinti ile damga vergisi ödenmesi ise genellikle kamu kuruluşları ile belge, sözleşme ya da kağıtlar üzerinden işlemlerde kullanılır. Bu durumlarda resmi kuruluşlardan alınacak ödemeler ya da avanslar damga vergisi kesintisi yapılarak ödenir.

Damga Vergisi ödeme şekilleri hususundaki düzenlemeleri Damga Vergisi Kanunu 3. Bölümde yer alan 15 – 23 arasındaki maddelerden öğrenebilirsiniz^[2].

Damga Vergisi Ödenmezse Ne Olur?

Damga vergisi tutarları ilgili kanunla belirtilen tarihlerde ve usulüne uygun olarak ödenmemesi durumunda usulsüzlük cezası uygulanır. Verginin ödenmeyen kısımları için gecikme cezası yansıtılır. Damga Vergisi Kanunu 4. bölümünde açıklanan hükümler çerçevesinde beyan edilmeyen, beyan edilmesine rağmen ödenmeyen damga vergisi tutarları için sorumluluğu bulunan taraflara cezai işlem uygulanır^[3].

Vergiden muaf tutulan resmi daireler ya da noter tarafından hatalı işlem neticesinde tahsil edilmeyen damga vergisi tutarlarında ceza vergiyi düzenleyen kuruma ait olur. Bu gibi hallerde cezayı düzenleyen tarafa kesilirken ödenmeyen vergiden yine mükellef sorumludur. Yani, resmi kurumlarla işlemlerde hatalı uygulama sonucu zamanında alınmayan damga vergisinin tespit edilmesi halinde doğan vergi cezasız bir şekilde mükellef tarafından ödenir.

---