Gelir Vergisi Beyannamesi Ne Zaman Verilir?

Gelir vergisi, gerçek kişilerin bir takvim yılı içerisinde elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden ödedikleri vergi türüdür. Türkiye’de gelir vergisi, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre tahsil edilir ve beyan esası geçerlidir. Bu kapsamda, vergiye tabi gelir elde eden her mükellefin, belirli tarihler arasında gelir vergisi beyannamesi vermesi zorunludur. Peki bu beyanname ne zaman, kim tarafından ve nasıl verilir?

Gelir Vergisi Beyannamesi Nedir?

Gelir vergisi beyannamesi, gerçek kişilerin bir yıl boyunca elde ettikleri gelirleri (ücret, kira, ticari kazanç, serbest meslek geliri, menkul sermaye iradı vb.) vergi dairesine bildirdikleri resmi belgedir. Bu beyan üzerinden hesaplanan vergi, ilgili vergi dairesine ödenir.

Türkiye’de beyan esasına dayalı vergilendirme sistemi olduğu için mükelleflerin kazançlarını doğru ve zamanında beyan etmeleri yasal bir yükümlülüktür. Gelir Vergisi Kanunu’na göre vergiye tabi 7 farklı gelir unsuru bulunur. Bu unsurlar şu şekilde sıralanabilir:

• Ticari kazanç
• Zirai kazanç
• Ücret geliri
• Serbest meslek kazancı
• Gayrimenkul sermaye iradı (kira gelirleri)
• Menkul sermaye iradı (faiz, temettü vb.)
• Diğer kazanç ve iratlar (değer artış kazancı, arızi kazançlar)

Gelir Vergisi Beyannamesi Ne Zaman Verilir?

Gelir vergisi beyannamesi, takip eden yılın Mart ayında verilir. Beyan dönemi her yıl 1 Mart-31 Mart tarihleri arasındadır. Eğer 31 Mart hafta sonuna denk geliyorsa takip eden ilk iş günü beyan süresinin son günü olarak kabul edilir. Yıllık beyannamede beyanname verme süresi şu şekildedir:

Bu beyan süresi; kira geliri, serbest meslek geliri, menkul sermaye iradı gibi çeşitli gelir türlerine sahip mükellefler için geçerlidir. Ancak bazı gelir unsurları için farklı süreler de geçerli olabilir. Bazı ücretler veya faiz gelirleri gibi stopaja tabi tutulan gelirlerde ise beyanname verilmesine gerek yoktur. Ancak istisna limitlerinin aşılması veya başka gelirlerle birlikte vergilendirilme gerekiyorsa bu durumda beyan zorunluluğu ortaya çıkar.

Kimler Gelir Vergisi Beyannamesi Vermek Zorundadır?

Gelir vergisi beyannamesi sadece gelir elde eden bireylerin değil aynı zamanda bu gelirin türüne, kaynağına ve miktarına göre de belirli kriterlere tabiidir. Türkiye’de gerçek kişiler, elde ettikleri gelir türlerine göre yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek zorundadırlar. Ancak her gelir otomatik olarak beyan zorunluluğu doğurmaz. Beyan yükümlülüğü, gelirin niteliği, tutarı, kaynağı ve vergilendirilme yöntemi gibi unsurlara göre değişiklik gösterir. Aşağıda gelir vergisi beyannamesi vermek zorunda olan kişi grupları ve durumlar detaylı şekilde açıklanmıştır:

Kira Geliri Elde Edenler (Gayrimenkul Sermaye İradı)

Konut ya da iş yeri kiraya veren bireyler belirli sınırları aşmaları durumunda gelir vergisi beyannamesi vermek zorundadırlar.

• Konut kiralarında yıllık kira geliri, 2025 yılı için açıklanan istisna tutarı olan 47.000 TL’yi aşıyorsa beyanname verilmesi gerekir.
• İş yeri kiralarında kira stopaj vergisi ile vergilendirilmiş olsa bile yıllık brüt kira geliri 230.000 TL’yi aşarsa beyan zorunluluğu doğar.
• Birden fazla gayrimenkulden gelir elde eden kişilerde bu sınırlar, toplam kira gelirine göre hesaplanır.

Serbest Meslek Kazancı Elde Edenler

Serbest meslek faaliyetinde bulunan kişiler, gelirlerini yıllık beyanname ile bildirmek zorundadır.

• Doktorlar, diş hekimleri, avukatlar, mühendisler, mali müşavirler, yazılımcılar, sanatçılar ve danışmanlık hizmeti sunan bireyler bu kapsamdadır.
• Serbest meslek sahipleri vergilendirme süreci sırasında yıl boyunca elde ettikleri brüt gelirlerini, giderlerini ve varsa amortismanları dikkate alarak kazanç defteri tutmakla yükümlüdür.
• Beyanname, net kazanç esasına göre düzenlenir.

Ticari Kazanç Elde Edenler

Ticari faaliyette bulunan bireylerin gelir vergisi beyannamesi vermesi yasal zorunluluktur. Gerçek usulde (bilanço veya işletme hesabı esasına göre) ticari kazanç elde edenler ile birlikte basit usulde vergilendirilen küçük esnaf ve sanatkârlar (örneğin berber, bakkal, manav) bu gruba dahildir.

Yurt Dışından Elde Edilen Gelirler

Yurtdışından elde edilen ücret, serbest meslek kazancı, emekli maaşı, temettü, kira gibi gelirlerin Türkiye’de beyan edilip vergilendirilmesi gerekebilir. Türkiye’de yerleşik olan ve tam mükellef sayılan kişiler, yurt içi ve yurt dışı tüm gelirleri için beyanname vermekle yükümlüdür. Yurt dışından elde edilen ücret gelirleri belirli istisna şartlarını sağlamıyorsa Türkiye’de beyana tabidir. Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları olan ülkelerle yapılan işlemlerde ise mahsup yoluyla vergilendirme yapılabilir.

Arızi Kazanç Elde Edenler

Arızi kazançlar, sürekli olmayan ve istisnai durumlarda elde edilen gelirlerdir. Bunlar için de beyanname verilmesi gerekebilir. Tek seferlik mal veya gayrimenkul satışı, miras kalan eşyaların satışı, yarışma ve ödül gelirleri, tazminat gelirleri bu gruba örnek olarak verilebilir. 2025 yılı için arızi kazanç istisna sınırının (örneğin 280.000 TL) aşılması durumunda da beyan zorunludur. Bu gelirler tek seferlik olsa bile beyannameye dahil edilmelidirler.

Birden Fazla İşverenden Ücret Alanlar

Birden fazla işverenden yıl içinde ücret alan kişiler de belirli koşullarda gelir vergisi beyannamesi vermek zorundadır. Alınan ücretlerin toplamı, birinci işverenden alınan ücreti aştığında ve ikinci işverenden alınan tutar, 330.000 TL’yi geçtiğinde beyanname verilmelidir. (Toplam ücret gelirleri 4.300.000 TL’yi geçtiğinde gelir vergisi beyannamesi vermek zorunludur.)Tek işverenden alınan ve stopajla vergilendirilmiş ücretler ise beyana tabi değildir. Ancak yukarıdaki sınırlar aşıldığında beyan zorunluluğu ortaya çıkar.

Bu koşullara ek olarak, indirim, istisna, zarar mahsubu gibi haklardan faydalanmak isteyen kişiler, gelirleri beyana tabi olmasa dahi beyanname vermek zorunda olabilir. Örneğin eğitim ve sağlık harcamalarının düşümünü yapmak isteyen bir mükellef, bu giderleri gelir vergisi matrahından düşebilmek için beyanname düzenlemelidir.

Beyanname Nasıl Verilir?

Gelir vergisi beyannamesi, e-Beyanname sistemi ya da İnteraktif Vergi Dairesi aracılığıyla elektronik ortamda verilebilir. GİB’in (Gelir İdaresi Başkanlığı) resmi web sitesinde yer alan Hazır Beyan Sistemi özellikle kira ve menkul sermaye geliri elde eden bireyler için son derece kolay bir platformdur. Beyanname vermek için aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:

• www.gib.gov.tr adresine giriş yapılır.
• “Hazır Beyan Sistemi” sekmesi seçilir.
• Giriş e-Devlet şifresiyle yapılabilir.
• Gelir türü seçilerek sistemdeki bilgiler kontrol edilir.
• Beyan onaylanarak tahakkuk fişi alınır.
• Alternatif olarak, mali müşavir aracılığıyla da beyanname verilebilir. Serbest meslek mensubu olan kişiler genellikle beyannamelerini muhasebecileri aracılığıyla hazırlar.

Bunların yanı sıra gelir vergisi beyannamesini zamanında vermeyen kişiler için hem usulsüzlük cezası hem de vergi ziyaı cezası uygulanır. Bu cezalar, beyan edilmemiş gelirlerin tespit edilmesi durumunda daha da ağırlaşır. Ayrıca gecikme faizi de tahsil edilir. Beyanda bulunmayanlar aşağıdaki yaptırımlara maruz kalabilir:

• Vergi dairesi tarafından resen takibe alınabilirler.
• İlgili yıldaki istisna ve indirim haklarını kaybedebilirler.
• Mali sicillerine olumsuz kayıt düşülebilir.
• Cezalar ve faizlerle birlikte ödemesi gereken toplam tutar artabilir.

Gelir vergisi beyannamesi hem mükelleflerin hem de işletmelerin mali yükümlülüklerini doğru ve zamanında yerine getirmesi açısından büyük önem taşır. Hangi gelir türünün beyana tabi olduğu hangi durumlarda istisnaların aşıldığı ve beyan sürecinin nasıl yürütüleceği gibi konuların dikkatle takip edilmesi gerekir. 

Vergi beyannamesi zamanında ve doğru şekilde verilmediğinde ciddi mali ve hukuki yaptırımlarla karşılaşmak mümkündür. Bu nedenle gerek bireysel gerekse profesyonel destek alınarak beyan sürecinin eksiksiz tamamlanması, cezai risklerin önüne geçilmesi ve yasal hakların eksiksiz şekilde kullanılmasını sağlayabilir.