CDS (Kredi Risk Primi) Nedir?

CDS, bir kredinin geri ödenmeme riskini ifade eder. Açılımı Credit Default Swap olan kavram, dilimizde Kredi Temerrüt Swap’ı veya Kredi Risk Primi adı ile anılır. Söz konusu risk primi, bir şirketin veya hükümetin borcunu ödeyememesi durumuna karşı koruma sağlayan finansal bir araçtır. Kredi risk primi, bir nevi sigorta poliçesi olarak da işlev görür. CDS risk primi oranları ile ülkelerin finansal güvenilirliği hakkında bilgi edinmek mümkün olur. CDS risk değeri, aynı zamanda finansman sağlayan tarafın aldığı risk oranını anlamasını sağlar. Peki, CDS risk primi nasıl işler ve hesaplanır? Konu ile ilgili tüm detayları içerikten öğrenebilirsiniz.

CDS Risk Primi Nasıl İşler?

CDS risk primi oluşumunda alıcı, satıcı ve finansal varlık bulunur. CDS satın alan kişiye alıcı adı verilir. Alıcı kişi, prim olarak adlandırılan bir ücret ödeyerek karşılığında satıcıdan belirli bir enstrüman üzerinden ödeme almayı bekler. Satıcı ise CDS satan kişidir. Bu kişi, alıcıya ödeme yapmayı kabul eder ve karşılığında prim ücreti alır. CDS konusu olan enstrüman, referans varlık şeklinde isimlendirilir. Bu, devlet tahvili veya şirket bonosu gibi bir finansal araç olabilir. CDS, iki taraf arasında yapılan anlaşma ile gerçekleşir. CDS priminin varlığı, alıcının zararını minimum seviyeye indirmesini, satıcının da prim geliri kazanmasını sağlar.

CDS Risk Primi Faydaları Nelerdir?

Finansal dünyadaki her kredinin kendi içinde ödenmeme riski bulunur. Bu hem bireysel yatırımcılar hem de ülkeler için geçerlidir. Borcun geri ödenmemesi finansman sağlayıcının kayıp yaşamasına neden olur. CDS, bu riskleri korumak adına önem taşır. Kredi risk priminin öne çıkan faydaları şunlardır:

• Kredi riskine karşı koruma: Kredi risk priminin başlıca faydalarından biri, yatırımcıları referans varlığın ödenmemesine karşı korumasıdır. CDS sayesinde yatırımcılar, riskli finansal araçlara yatırım yapsa dahi yatırımlarını güvenceye alabilir.
• Portföy çeşitlendirme: Kredi risk primi, yatırımcıların portföy çeşitlendirmesi yapmasına olanak tanır. Bu da yatırımcılar için genel risk oranlarının azaltılması anlamına gelir. Örneğin yatırımcılar, şirketin hisse senedi portföy riskini dengelemek için şirkete ait CDS satın alabilir.

CDS Risk Primini Kim Belirler?

Kredi risk primi, tek bir yetkili kurum tarafından belirlenmez. Risk priminin belirlenmesinde piyasadaki arz ve talep dengesi, alıcı-satıcı risk algıları, referans varlığın risk oranı gibi faktörler öne çıkar. Ancak CDS piyasasında bazı önemli oyuncular risk primi oluşumu üzerinde etki sahibi olabilir. Risk primine etki eden aktörler aşağıdaki gibidir:

• Kredi değerlendirme kuruluşları: Dünyanın önde gelen kredi değerlendirme kuruluşları, referans varlıkların kredi risk değerlerine düzenli olarak not verir. Verilen bu notlar, kredi risk priminin oluşumunda rol oynar. Bu kuruluşlar; Moody’s, Fitch ve S&P olarak örneklendirilebilir.
• Yatırım bankaları: Goldman Sachs, Deutsche Bank ve JP Morgan gibi ünlü yatırım bankaları, CDS piyasasında büyük hacimli işlemler yapar. Bu da primlerin belirlenmesine önemli etkide bulunur.
• Hedge fonları ve yatırımcılar: Hedge fonları ve CDS yatırımcıları, piyasadaki aktif oyuncular arasındadır. Bu, spekülasyon yoluyla prim dalgalanmasına etki eder.
• Siyasi ve ekonomik gelişmeler: Referans varlığın ait olduğu ülkedeki siyasi ve ekonomik koşullar, kredi risk primini yakından etkiler. Siyasi istikrarsızlık ve ekonomik kriz durumları, risk priminin yükselmesine neden olur. Tersi durumlarda ise risk primi düşer.

CDS Risk Primi Nasıl Hesaplanır?

Kredi risk primi yüzde olarak hesaplanır. Referans varlığın, nominal değer ile çarpılması sonucu yıllık prim ücreti bulunur. Örneğin CDS nominal değeri 10 milyon dolar olan bir varlığın prim değeri %1 ise yıllık prim ücreti 100.000 dolar olur. Kredi risk priminin belirlenmesinin altında sadece bu basit formül yoktur. Risk primi hesaplamasında, karmaşık piyasa mekanizması ve farklı faktörler de devreye girer. Hesaplamaya etkide bulunan faktörler şunlardır:

• Referans varlığın kredi riski: CDS konusu olan hisse senedi, tahvil veya şirket bonosunun ne kadar temerrüt riski taşıdığı prim hesaplamasına etki eder. Kredi riski yüksek varlıkların primi de yüksek olur.
• Vade: CDS varlığının süresi ne kadar uzarsa prim de aynı oranda artar. Uzun vadeli CDS varlıkları, alıcıya daha uzun süre koruma sağladığı için daha fazla risk taşır.
• Piyasa likiditesi: CDS satışının kolaylığı prim üzerinde etkilidir. Yüksek likiditeli CDS’nin prim riski düşüktür.
• Risk algıları: Piyasadaki alıcı ve satıcıların risk algıları CDS’nin primine olumlu veya olumsuz etki eder.
• Siyasi ve ekonomik durumlar: CDS varlığının yer aldığı ülkedeki siyasi, ekonomik durumlar prim oranlarının belirlenmesinde rol oynar.

CDS Risk Primi Kaç Olmalı?

Kredi risk primi, ekonomisi güçlü olan ülkelerde genellikle düşük seyrederken ekonomisi dalgalı ülkelerde ise yüksektir. Risk primi oranları değerlendirilirken 300 baz puan üzerindeki ülkelerin aşırı kırılgan ekonomik koşullar taşıdığına inanılır.

CDS Risk Primi Düşmesi Ne Demek?

Kredi risk priminin düşüş göstermesi, referans varlığın kredi risk algısının azaldığı anlamına gelir. Yani yatırımcılar, finansal aracın ödenmeme riskinin düştüğüne inanır. Kredi risk priminin düşmesi, finansal dünyada olumlu olarak değerlendirilir. Buna etki eden başlıca faktörler şunlardır:

• Ekonomik istikrar: CDS varlığının bulunduğu ülkede, ekonomik güçlenmenin ve siyasi istikrarın sağlanması prim risk düşüşünü yakından etkiler. Ekonomik stabilite ile yatırımcılar, ekonomik endişelerin azaldığına ve temerrüt riskinin düştüğüne inanır.
• Mali iyileşme: Referans varlığı temsil eden ülke veya şirketin, mali durumunda yaşanan iyileşmeler risk priminin düşmesinde pay sahibidir. Bu, şirket veya ülkenin borçlarını geri ödeme yeteneğinin arttığını gösterir.
• Likidite artışı: CDS varlıklarının piyasada kolay alınıp satılabilmesi, prim düşüşünde rol oynar. Piyasa likiditesindeki artış, yatırımcılara CDS araçlarıyla kolay işlem yapabilme şansı sunar.

5 Yıllık CDS Risk Primi Nedir?

5 yıllık CDS risk primi, hükümet veya şirketlerin 5 yıl boyunca borcunu ödeyememesi duruma karşı koruma sunar. 5 yıllık vade, finansal piyasalarda en çok tercih edilen vade türüdür. 5 senelik prim, borçlunun kısa ve orta vadeli riskini anlamaya yardım eder. Yatırımcılar ve piyasa yorumcuları, bu vadeyi risk algısının göstergesi olarak kabul eder.

10 Yıllık CDS Risk Primi Nedir?

10 yıllık CDS risk primi, hükümet veya şirketlerin 10 yıl boyunca borcunu ödeyememesi ihtimaline karşı koruma sunar. Uzun vadeli risk değerlendirmelerinde kullanılan 10 senelik vade, istikrarlı risk profilini analiz etmek adına faydalıdır. 10 yıllık risk primleri, borçlu tarafın finansal dayanıklılığını anlamaya katkı sağlar.

Ülkelerin CDS Risk Primi

Ülkelerin CDS risk primleri; piyasa koşulları, ekonomik, siyasi durumlar, faiz oranları, risk analizi, likidite, vade ve teminat gibi pek çok etmene göre belirlenir. Bunun yanı sıra doğal afetler ve jeopolitik riskler de risk prim hesaplamasına dahil edilir. Türkiye CDS risk primi açısından son dönemlerde düşüş gösterse de hala kırılgan ekonomilerden biri olarak kabul edilir. Ülkelerin 2024 yılına ait 5 yıllık CDS risk primi oranları şu şekildedir:

• Türkiye: 306.92
• İtalya: 64.83
• ABD: 36.43
• İngiltere: 27.25
• İspanya: 37.81
• Avustralya: 15.15
• Meksika: 95.04
• Fransa: 25.00
• İsrail: 131.76
• Mısır: 638.11
• Çin: 71.70
• Endonezya: 79.68
• Hindistan: 84.11
• Almanya: 10.50
• Japonya: 24.22
• İsviçre: 5.49
• Güney Kore: 38.62
• Güney Afrika: 251.69