Muhtasar Beyanname Nedir?

2 Eylül 2024

Muhtasar Beyanname finans konusuyla ilgilenenlerin en merak ettiği konulardan biri. Siz de bu konu hakkında bilgi sahibi olmak ve dikkat edilmesi gerekenleri öğrenmek istiyorsanız bu rehberi inceleyebilirsiniz. Gelin, Muhtasar Beyanname kavramını tüm detaylarıyla inceleyelim…

Muhtasar Ne Demek?

Muhtasar Beyanname detaylarına inmeden önce temelden başlayarak Muhtasar kavramına değinmekte yarar var. Muhasebecilerin sıkça kullandığı bu kelime, bir vergi beyan türü olarak açıklanabilir. “Kısaltılmış, özet” gibi anlamlara gelen bu kavram, Muhasebe terminolojisinde vergi ve beyan süreçlerinde kesintisi yapılan vergi matrahlarında öne çıkar. Sonuç olarak “Muhtasar ne demek?” sorusuna yanıt olarak “Sözü geçen vergilerin matrahlarıyla birlikte ilgili Vergi Dairesine verilmesi” cümlesi verilebilir.

Muhtasar Beyannamesi ise şirketlerin belirli kesinti ve ödemeler için düzenlediği belgeye denir. Bu, özellikle KOBİ’ler için değerli olan KOBİ Beyannamesi ile benzer özellikler içerir. Gelir Vergisi’ne ilişkin beyan türlerinden biri olan Muhtasar, Gelir Vergisi Kanunu 84. Maddesi’nde geçer. Sözü geçen beyannameler, çoğunlukla aylık ya da 3 aylık dönemlerde sunulur, bu da 3 aylık muhtasar dönemleri kavramını ortaya çıkarır.

Muhtasar Beyanname ile tevkifat* işlemini yapan kişi ve işverenin vergi matrahlarının yakındaki Vergi Dairesi Müdürlüğüne bildirilmesi gerçekleşir. Bu beyannameye konu olan vergi borcu, doğrudan yükümlü olan kişinin değil vergi sorumlusu olan taraftan talep edilir. Buradan hareketle vergi sorumlusu, ödemenin yapılacağı kurum ve vergi borçlusu arasında elçi işlevi gören kurum ya da kişi olabilir.

*Para konusunda yapılan kesintiler.

Muhtasar Beyanname Ne İşe Yarar?

Muhtasar Beyannameler, basit anlamda Vergi Dairelerine yapılan ödemeleri raporlamayı sağlar. Bu, genellikle kolay bir işlemdir ve şirketler e- Beyanname üzerinden hızlıca sunabilir. İşte Muhtasar Beyannamenin işe yaradığı durumların listesi;

Vergi Kesintilerinin Bildirilmesi: Çalışan ücretleri ve kira ödemeleri gibi ödemelerden alınan vergi kesintileri, bu beyanname aracılığıyla ilgili dairelere bildirilir.
Vergi Yükümlülüğünün Yerine Getirilmesi: Şirketler, vergi yükümlülüklerini düzenli şekilde yerine getirirken bu beyannameyi kullanır.
Vergi Takibinin Düzenliliği: Şirketlerin yaptığı ödeme ve kesintiler, bu belgeler sayesinde Vergi Daireleri tarafından düzenli bir şekilde izlenebilir.
Cezai Yaptırımların Önlenmesi: Şirketlerin yaptığı kesinti ve ödemelerin zamanında olması da olası cezai işlemlerin önünü kesmeye destek olur.
Finansal Şeffaflık: Beyannameler, şirketlerin mali durumlarının yanı sıra vergi sorumluluklarını da şeffaf şekilde gösterir.
Vergi Dönemlerinin Düzeni: İşletmeler, bu beyannameleri aylık ve 3 aylık dönemler hâlinde ilgili yerlere sunar. Bu da düzenli bir vergi dönemi anlamına gelir.
Vergi Hesaplamalarının Kolaylaştırılması: İşletmelerin vergi hesaplamaları da daha doğru, hızlı ve verimli yapılabilir.
Yasalara Uygunluk: Bu beyannameler kullanılarak yapılan işlemler ile şirketlerin yasalara uygun şekilde hareket etmesi avantajı da gelir.

Muhtasar Beyanname sayesinde Vergi Dairelerinin şirketlerin kesintilerini ve vergi ödemelerini takibi kolaylaşır ve denetimler hızlanır. Neticede bu beyanname, şirketler tarafında olduğu kadar mükelleflerin tarafında da avantajlar sunar.

Kimler Muhtasar Beyanname Verebilir?

Muhtasar Vergisi Beyannamesi, güncel düzenleme ve mevzuata göre çeşitli kişi ve oluşumlara verilir. Bunlar;

Ticarî şirketler,
Dernekler,
Vakıflar,
İktisadi kamu kuruluşları,
İş ortaklıkları,
Kamu iradeleri,
Kamu kuruluşları,
Kooperatifler,
Yatırım fonu yönetmekle yükümlü olanlar,
Kazançları bilançoya tabi ve zirai olan çiftçiler,
Gerçek gelirlerini vergilendirmek zorunda olan serbest meslek çalışan grubu.

Yukarıda sözü geçen kişi ve kuruluşların beyannamelerin onlara getirdiği yükümlülükleri yerine getirmesi ve mevzuata uygun hareket etmesi kritik önem taşır. Bu sayede yapılan uygulamalar, mali düzenin sağlanmasını destekleyerek mükelleflerin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesini destekler.

Muhtasar Beyanname Ne Zaman Verilir?

Muhtasar Beyanname verme süreleri, aylık veya üç aylık periyot şeklinde olur. Üç aylık beyanların kapsamına girebilmek için ilgili Vergi Dairesinin konuya ilişkin bilgilendirilmesi gerekir. Ayrıca bunun için iş yerinizde çalışan personellerin sayısı 10 ve daha az olmalı. “Muhtasar Beyanname ne zaman verilir?” sorusu için ise aşağıdaki bilgilendirmeyi inceleyebilirsiniz;

Beyan edilecek kalemler arasında zirai ürün bedelleri bulunuyorsa bu durumda beyanlar aylık yapılır.
Aylık beyan için içinde bulunulan ayı takip eden 26. günün akşamı baz alınabilir.
Üç aylık ödemelerde ise dönemin son ayını izleyen ayın 26. akşamı uygun olur.

Bunu bir örnekle açıklayarak kafanızdaki bilgileri yerine oturtalım;

Ocak, şubat ve mart aylarını kapsayan döneme ait bir Muhtasar Beyanname vermeniz gerek. Bu durumda 26 Nisan akşamına kadar süreniz var. O hâlde nisan ayının akşamı sizin için son tarih ve bu zaman kadar beyan edilip ödeme yapmalısınız.

Aylık beyan ödemeleri yapıyorsanız bu noktada ocak dönemi özelinde işlem yapmalısınız. Yapacağınız muhtasar beyanı için en son vakit, 26 Şubat akşamı olur.

Not: Muhtasar Beyanname vermeyi planladığınız ayda son ödeme günü olan 26.gün tatile denk gelebilir. Bu durumda takip eden ilk iş gününe kadar beyannamenizi verebilirsiniz. Ardından ödemeyi de aynı gün içinde yapabilirsiniz.

Muhtasar son ödeme konusundaki açıklamaların kısa bir özetini vermek gerekirse;

Ocak, Şubat ve Mart Dönemi	26 Nisan
Mayıs ve Haziran Dönemi	26 Temmuz
Ağustos ve Eylül Dönemi	26 Ekim
Kasım ve Aralık Dönemi	26 Ocak

Yukarıda belirtilen tarihlerde beyanname ve ödemenizi en son saat 26.59’a kadar yapabilirsiniz. Oluşacak aksaklıklara karşı önlem almak amacıyla bu ödemeyi mümkün olan daha erken bir zamanda yapmanızı öneririz.

Muhtasar Beyannameye Konu Ödemeler Nelerdir?

Muhtasar Beyannameye konu olan birçok ödeme var. Bunlar üzerinden yapılacak kesintiler, Muhasebe ve Finans literatüründe Muhtasar Beyanname kodları ile bilinir. Belirli kodlarla beyan edilen kesintilerin detaylı bilgisine aşağıdaki tablodan ulaşabilirsiniz;

Kod	Anlam	Kullanım Alanı
011 Muhtasar Kodu	Çalışan Ücreti ve Buna Benzer Ödemeler	Personel maaş ödemeleri, primler ve ek ücretler.
012 Muhtasar Kodu	Yıllık Ücretli İzinler	Çalışanlara ilgili dönemde yapılan ödemeler için kullanılır.
013 Muhtasar Kodu	Serbest Meslek Ödemeleri	Serbest Meslek erbaplarına yönelik yapılan ödemeler ve bu özeldeki kesintiler.
014 Muhtasar Kodu	Kira Ödemeleri	Konut ve iş yeri kiraları için yapılan ödemeler ve burada konu olan kesintiler.
021 Muhtasar Kodu	Hisse Senedi Kâr Payı Ödemeleri	Hisse senetlerinin sahiplerine yapılır.
022 Muhtasar Kodu	Mevduat Faizi ve Kâr Payı Ödemeleri	Banka ve çeşitli finans kurumlarına yapılan faiz ödemeleri ve kâr değerleri.
031 Muhtasar Kodu	Kâr Dağıtım Ödemeleri	Ortaklara yönelik yapılan kâr dağıtım ödemeleri.
032 Muhtasar Kodu	Faiz ve Kâr Payı Ödemeleri	Finans kuruluşlarına ve bankalara yönelik.
041 Muhtasar Kodu	Avans Kâr Payı Ödemeleri	Şirketlerin ortaklarına dağıttığı avans kâr payı ödemelerini ifade eder.
042 Muhtasar Kodu	Diğer Kâr Payı ve İrat Ödemeleri	Şirket hissedarlarına veya ortaklarına dağıtılan diğer gelirler.
094 Muhtasar Kodu	Temettü ve Diğer Kazanç Payları	Şirketlerin, hissedarlarına kâr gelirinden dağıttığı payları içerir.
302 Muhtasar Kodu	İkramiye ve Tazminatlar	Şirketin çalışanlarına ödediği tazminat ve ikramiye gibi ek ödemelerin kesintileri.

Bu tabloda sayılan kodların haricinde beyannamede gösterilecek diğer ödeme türleri ve kodları da mevcut. Bunu detaylı şekilde görmek için Gelir İdaresi Başkanlığı web sitesinde yayımlanan tabloyu referans kabul edebilirsiniz.

Muhtasar Beyanname Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Muhtasar Beyanname hesaplaması, kesinti ve vergilerin doğru şekilde tespitini yapar. Bu anlamda oldukça kritik bir uygulama olarak bilinir. Çeşitli ödeme türleri ve vergi oranları dikkate alınarak hesap yapılır. Şirketler, bazı ücret ve kesintilerden vergi hesaplaması yapar.
Sözü geçen ücret ve kesintilerin neler olduğuna “Muhtasar Beyannameye Konu Ödemeler Nelerdir?” başlığında yer vermiştik. Bu bilgilerden hareketle hesaplama için bir Muhtasar Beyanname örneği yapalım;

X şirketinin çalışanlarına yaptığı toplam 10.000 TL ödeme olsun. Bu durumda personel maaşları üzerinden %15 vergi kesintisi yapmamız gerekir. Ek olarak kira ödemeleri için de 2.000 TL ödeme olduğunu varsayalım. O hâlde bunlar üzerinden de %20 vergi kesintisi söz konusu olur. Şimdi hesaplamaya geçebiliriz;

Çalışan ücreti üzerinden kesinti yapacağız;