Prime Esas Kazanç (PEK) Nedir?

Sosyal güvenlik sistemi, çalışma hayatının vazgeçilmez bir parçasıdır. Çalışanların emeklilik, sağlık ve diğer sosyal güvenlik haklarından faydalanabilmeleri için belirli primlerin ödenmesi gerekmektedir. İşte tam bu noktada Prime Esas Kazanç (PEK) devreye girer. PEK, çalışanların sosyal güvenlik sistemine olan katkılarını belirleyen temel unsurdur. Peki, PEK nedir ve nasıl hesaplanır? PEK alt sınırı neyi ifade eder? Gelin, Prime Esas Kazanç kavramını tüm detaylarıyla ele alarak finansal geleceğinizi nasıl etkilediğini birlikte keşfedelim.

Prime Esas Kazanç (PEK) Ne Demek?

Prime Esas Kazanç (PEK), çalışanların sosyal güvenlik primlerinin hesaplanmasında kullanılan, brüt kazançları ifade eden bir kavramdır. Söz konusu kazanç, sigortalının bir ay içinde elde ettiği ücret ve diğer ödemelerin toplamından oluşur. PEK, sadece ücret gelirini değil, aynı zamanda ikramiyeler, primler, fazla mesai ödemeleri gibi ek gelirleri de kapsar. Sigortalının gelecekte alacağı emekli maaşı ve diğer sosyal güvenlik hakları ise sosyal güvenlik sisteminde PEK üzerinden hesaplanır.

PEK, yalnızca çalışanın aldığı temel maaştan ibaret değildir. Çalışanların kazançlarına ek olarak işveren tarafından sağlanan bazı yan haklar, ek ödemeler de PEK hesaplamasına dahil edilebilir. Örneğin, yıllık ikramiyeler, performans bonusları, fazla mesai ödemeleri gibi ek kazançlar PEK’in hesaplanmasında önemli rol oynar. Tüm bileşenlerin doğru, tam olarak belirlenmesi de sigortalı olarak gelecekteki sosyal güvenlik haklarınızın güvence altına alınmasını sağlar.

PEK Neden Önemli?

Sosyal güvenlik sisteminin finansal yapısının sürdürülebilirliğini sağlayan PEK, hem çalışanlar hem de işverenler için hayati öneme sahiptir. Sigortalıların ödeyecekleri primler, PEK üzerinden belirlenir ve bu primler, sosyal güvenlik sisteminin finansmanında kullanılır. Ayrıca PEK’in doğru belirlenmesi, sigortalının ileride alacağı emekli maaşını ve diğer sosyal güvenlik haklarını doğrudan etkiler. Bu nedenle PEK’in doğru ve eksiksiz bir şekilde hesaplanması büyük önem taşır.

Prime Esas Kazanç (PEK) Alt Sınırı Nedir?

Çalışanların sosyal güvenlik primlerinin hesaplanmasında dikkate alınacak en düşük kazanca PEK alt sınırı denir. Alt sınır, her yıl asgari ücret dikkate alınarak belirlenir, bu sınırın altında bir kazanç üzerinden prim ödenmesi mümkün değildir. 2024 yılı itibariyle asgari ücret üzerinden belirlenen PEK alt sınırı, çalışanların sosyal güvenlik sistemine en az ne kadar prim ödemesi gerektiğini gösterir.

PEK alt sınırı, devlet tarafından belirlenen asgari ücret üzerinden hesaplanır. Asgari ücret, her yıl yeniden belirlenir ve buna bağlı olarak PEK alt sınırı da güncellenir. Bu uygulama çalışanların sosyal güvenlik primlerinin en az asgari ücret üzerinden ödenmesini sağlayarak düşük kazançlı çalışanların da sosyal güvenlik sistemine katkı yapmasını teşvik eder.

Alt sınırın diğer amacı ise çalışanların sosyal güvenlik sistemindeki yerini korumaları ve minimum düzeyde sosyal güvenlik haklarından faydalanmalarını sağlamaktır. Sınırın altında kalan prime esas kazançlar, sigorta primlerinin eksik ödenmesine yol açarak çalışanın emeklilik hakkını ve diğer sosyal güvenlik haklarını olumsuz etkileyebilir. Dolayısıyla PEK alt sınırının belirlenmesi, çalışanların sosyal güvenlik sistemine daha güçlü, sürdürülebilir şekilde entegre olmalarını sağlar.

Prime Esas Kazanç (PEK) Nasıl Hesaplanır?

PEK, çalışanın bir ay içinde elde ettiği tüm brüt kazançların toplamı üzerinden hesaplanır. Ancak hesaplama yapılırken çalışanın aldığı temel ücretin yanı sıra ek gelirler de dikkate alınır. Prime esas kazanç hesaplama sürecinde dikkate alınan başlıca unsurlar ise şunlardır:

• Çalışanın aylık brüt ücreti, PEK hesaplamasının temelini oluşturur. Bu ücret, çalışanın iş sözleşmesinde belirtilen, her ay düzenli olarak hesabına aktarılan miktardır.
• Temel ücretin yanı sıra çalışanın elde ettiği ek gelirler de PEK hesaplamasına dahil edilir. Ek gelirler arasında fazla mesai ödemeleri, primler, ikramiyeler, yol ve yemek yardımları gibi ödemeler yer alır. Ödemelerin toplamı, çalışanın PEK’ini artıracağından ödenecek prim miktarını da yükseltir.
• PEK hesaplamasında, çalışanın brüt kazançlarıyla birlikte işveren tarafından sağlanan bazı yan haklar da dikkate alınabilir. Örneğin; özel sağlık sigortası, bireysel emeklilik katkıları gibi ödemeler bulunur. Ancak bu tür ödemelerin PEK hesabına dahil edilip edilmemesi, yasal düzenlemelerle sözleşme koşullarına bağlıdır.

Örneğin; Ayşe Hanım’ın aylık brüt maaşı 10.000 TL olsun. Bu maaşın dışında, ayda 1.000 TL yemek yardımı ile 500 TL yol yardımı bulunur. Ayrıca yıl sonunda hesaba 10.000 TL prim yatar. Ayşe Hanım’ın PEK’i şu şekilde hesaplanır:

Aylık brüt maaş: 10.000 TL

Yemek yardımı: 1.000 TL

Yol yardımı: 500 TL

Yıllık prim (aylık bazda): 10.000 TL / 12 = 833,33 TL

Ayşe Hanım’ın aylık PEK’i: 10.000 + 1.000 + 500 + 833,33 = 12.333,33 TL

Başka bir örnek vermek gerekirse Mehmet Bey’in aylık brüt maaşı 8.000 TL olsun. Ayrıca ayda 2.000 TL fazla mesai ücreti aldığını varsayalım. Mehmet Bey’in PEK’i şu şekilde hesaplanır:

Aylık brüt maaş: 8.000 TL

Fazla mesai ücreti: 2.000 TL

Mehmet Bey’in aylık PEK’i: 8.000 + 2.000 = 10.000 TL

PEK Hesaplama Sürecinde Karşılaşılan Zorluklar

PEK hesaplaması, özellikle büyük ve çeşitli ek gelirleri olan şirketlerde karmaşık hale gelebilir. Ek gelirlerin doğru şekilde belgelenmesi ve hesaplanması, PEK’in doğru belirlenmesi açısından hayati önem taşır. Ayrıca farklı sektörlerde ve iş kollarında farklı ödeme kalemlerinin bulunması, PEK hesaplamasında dikkat edilmesi gereken hususları artırır.

Her ay düzenli olarak güncellenmesi gereken bir değer olan PEK, çalışanların finansal geleceğini güvence altına almak adına atılan adımlardan biridir. Çalışanın kazançlarında meydana gelen değişiklikler, PEK’in de değişmesine neden olur. Dolayısıyla PEK hesaplamasının düzenli olarak gözden geçirilmesi, güncellenmesi hem işveren hem de çalışanlar için önemlidir. İşverenler, çalışanlarının PEK’lerini doğru şekilde hesaplayarak yasal yükümlülüklerini yerine getirmeli, çalışanlarının sosyal güvenlik haklarını korumalıdır.

PEK ve Sosyal Güvenlik Primleri

Sosyal güvenlik primleri, PEK üzerinden hesaplanır ve işçi ile işveren arasında paylaştırılır. Ancak sosyal güvenlik prim oranları, sigorta kollarına göre değişiklik gösterebilir. Türkiye’de SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) tarafından belirlenen prim oranları, emeklilik, sağlık, işsizlik gibi sigorta kollarına yönlendirilir. Örneğin; malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası için işçi payı %9, işveren payı %11 olup toplamda %20 olarak hesaplanır. Diğer sigorta kolları için de benzer şekilde belirli oranlarda prim ödemeleri yapılır.

PEK üzerinden hesaplanan sosyal güvenlik primleri, her ay düzenli olarak SGK’ya ödenir, dolayısıyla doğru oranın hesaplanıp eksiksiz ödeme yapılması oldukça önemlidir. Yanlış hesaplanan prim ödemeleri, ileride sosyal güvenlik haklarının eksik olmasına veya yasal sorunlara yol açabilir.

PEK’in Yasal Dayanağı Nedir?

Türkiye’de Prime Esas Kazanç (PEK) ve sosyal güvenlik primlerinin hesaplanması, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na dayanır. Söz konusu kanun, PEK hesaplamasının nasıl yapılacağını, hangi kazançların PEK’e dahil edileceğini ve sosyal güvenlik primlerinin nasıl ödeneceğini belirler. 5510 sayılı kanun, PEK’in hesaplanmasında dikkate alınacak unsurları ve alt sınırları belirler. Kanun ayrıca işverenlerin ve işçilerin yükümlülüklerini de düzenler. PEK hesaplamasında dikkate alınacak kazanç türleri, bu kanun çerçevesinde tanımlanmış ve düzenlenmiştir. Bu sayede hesaplama unsurlarını 5510 sayılı kanunu sayesinde öğrenebilir, yönergelerle süreci hatasız tamamlayabilirsiniz.

PEK ve Vergi Mevzuatı

PEK’in hesaplanmasında dikkate alınan bazı kazanç türleri, aynı zamanda vergi mevzuatı çerçevesinde de değerlendirilir. Örneğin; çalışanların aldığı primler, ikramiyeler hem PEK hesaplamasında hem de vergi hesaplamasında dikkate alınır. Dolayısıyla, PEK’in hesaplaması vergi yükümlülükleri açısından da önemlidir.

Prime Esas Kazanç (PEK) rehberimiz sayesinde finansal geleceğinizi daha iyi planlayabilirsiniz. PEK’inizi doğru hesaplamak ve sosyal güvenlik sisteminde güçlü bir konumda olmak maddi açıdan güvence altına alınmanıza yardımcı olur.