Serbest Meslek Sahipleri ve Vergilendirme Süreci

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu, kazanç türlerine ve mükelleflere ilişkin esasları içerir. İlgili verginin mükellefleri arasında serbest meslek mensupları da yer alır. Bu kişiler, bir işverene bağlı olmadan kendi adına çalışır. Bilimsel ve mesleki uzmanlık gerektiren faaliyetleri yerine getirerek serbest meslek kazancı elde eder. Yazının devamında önce bu kazanç türünü, ardından söz konusu gelirler üzerinden ödenen serbest meslek vergisini açıkladık.

Serbest Meslek Kazancı Ne Demek?

Gelir Vergisi Kanunu, 65. maddesinde serbest mesleğin tanımını yapar. Bu meslek mensupları, “Şahsi mesaiye, bilimsel veya mesleki bilgiye ya da uzmanlığa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işleri şahsi sorumluluk altında kendi namına ve hesabına yapanlar.” ibaresiyle açıklanır. Serbest meslek kazancı, diğer hasılat türleri gibi sermayeye dayanmaz. Ayrıca süreklilik, bağımsızlık ve şahsilik gibi yönleriyle de ticari gelirlerden ayrılır.

Serbest Meslek Kazancının Tespiti Nasıl Yapılır?

Serbest meslek vergisi, kendi adına iş yapanların kazançları üzerinden alınır. Bu verginin hesaplanabilmesi için ilk olarak serbest meslek geliri tespit edilir. Söz konusu işlemde önce hasılat, ardından bu gelirin elde edilmesi için gerçekleştirilen harcamalar belirlenir. Bir hesap dönemi içinde yapılan tahsilatlar ve giderler arasındaki fark, serbest meslek kazancını gösterir.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 67. maddesi gereğince bu tespitler, serbest meslek kazanç defteri üzerinden yapılır. Defterin sol tarafına giderler ve hesaplanan amortismanlar, sağına tahsil edilen para, ayın* ve menfaatler kaydedilir. Kazanç sayılmayan unsurlar arasında ise vergi, resim, harç, keşif, şahitlik, bilirkişilik, uzmanlık faaliyetleri için tahsil edilen para ve ayınlar yer alır. Sayılan usullere göre belirlenen gelir, serbest meslek vergisinin matrahını oluşturur.

Serbest Meslek Sahiplerinde Sigorta Süreci Nasıl İşler?

Bir kurumda sözleşmeye bağlı çalışan kişilerin sigortası, işveren tarafından çalışan adına zorunlu olarak yapılır. Fakat serbest meslek faaliyetlerinde sabit bir işveren ve çalışma şartları bulunmaz. Bu nedenle serbest meslek erbapları, bireysel ya da özel sağlık sigortası seçeneğinden yararlanabilir. Özel sağlık sigortanızı kendiniz yaptırabilir ya da işveren konumunda bulunanlardan talep edebilirsiniz.

Öte yandan, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda serbest meslek erbabı vergi mükellefiyetine dair esaslar vardır. Bu yasanın 4. maddesine göre kendi namına çalışarak gerçek ya da basit usulde Gelir Vergisi ödeyenler sigorta sayılır. Bu kişilerin sigortalılıkları, mükellefiyetle aynı tarihte başlar. Ardından bu tarih, vergi dairelerince ilgili kuruma 15 gün içinde bildirilir.

Sigorta Primi ve Sağlık Sigortası Nasıl Başlatılır?

Serbest meslek kazancı vergisi ödeyenler, 4B eski adıyla Bağ-Kur sigortası yaptırabilir. Sağlık hizmetlerini de kapsayan bu sigorta türünü ister SGK müdürlüklerine giderek ister e-Devlet’ten başlatabilirsiniz. Serbest meslek vergi beyannamesi düzenleyenler, internet üzerinden sigortaya başvurmak için şu adımları izleyebilir:

• e-Devlet’in giriş sayfasından kimlik doğrulama işlemlerini yapın.
• Kimlik doğrulama işlemi için ilgili kutucuklara T.C. kimlik numaranızı ve e-Devlet şifrenizi girin.
• Ardından “Giriş” butonuna tıklayın.
• Açılan sayfanın en üstünde bulunan arama butonuna “4B İsteğe Bağlı İlk Tescil Kaydı” yazın.
• 4B isteğe bağlı sigorta tecil şartlarını okuyup kişisel bilgilerinizi kontrol edin.
• Aşağıdaki ‘Kayıt Ol’ butonuna tıklayın.

Bu adımların ardından 4B isteğe bağlı sigortanız başlar. Serbest meslek vergisi ödüyorsanız 4B ve bireysel sağlık sigortasına dair ayrıntıları bilmelisiniz. Takip eden başlıklarda bu sigorta türlerine ilişkin detayları görebilirsiniz.

Bireysel Sağlık Sigortası

Bireysel sağlık sigortası, kaza ya da hastalık sonucu ortaya çıkan ayakta veya yatarak teşhislere ve tedavilere ait masrafları karşılar. Serbest meslek mensuplarına uygun olan bu sigorta türü, doktor ya da sağlık kurumunu seçme özgürlüğü verir. Bireysel sağlık sigortası primleri ise kişiye özel olarak hesaplanır ve yaş kriterine göre değişiklik gösterir.

Emeklilik Süreci ve Sigorta Durumu

Serbest meslek emeklilik sürecinde diğer mükelleflere göre farklı şartlar geçerlidir. İşverene bağlı çalışanlar ve memurlar, 7.200 prim gün sayısını doldurduktan sonra emekli olur. Ancak 4B sigortalı serbest meslek mensupları, 9.000 prim gününün ardından bu hakkı kazanır. Ayrıca emeklilik için kadınlarda 58; erkeklerde ise 60 yaş koşulu bulunur.

Serbest Meslek Kazançlarında Beyanname Üzerinde Yapılabilecek İndirimler Nelerdir?

Serbest meslek vergilendirmesinde beyanname üzerinden indirimler yapılır. Serbest meslek vergi durumunu gösteren beyannameden düşülebilecek giderler şunlardır:

1. Sigorta primleri2. Eğitim ve sağlık harcamaları3. Engellilik indirimi4. Bağış ve yardımlar5. Sponsorluk harcamaları6. Araştırma ve geliştirme giderleri7. Türkiye Kızılay Derneği ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine yapılan nakdi yardımlar8. Türkiye’den yurt dışında yerleşik bireylere ya da kurumlara verilen hizmetler

Beyanname indirimlerinin ardından serbest meslek vergisi matrahı ortaya çıkar. Mükellef, kazançları üzerinden ait olduğu serbest meslek vergi dilimlerine göre farklı oranlarda ödeme yapar. Bu hesaplamada Gelir Vergisi dilimleri ve oranları baz alınır. Güncel kazanç sınırlarına ve bu aralıklara ait oranlara göre serbest meslek vergisini hesaplayabilirsiniz.

Notlar:

*sermaye