Ticari İşletme Hukuku Nedir?

Ticari işletme hukuku, ticaret dünyasına yön veren şirketlerin ekonomik faaliyetlerinin düzenlenmesine aracılık eder. Şirketler hukuku dalı ile iç içe olan kavram, firmaların çeşitli nedenlerle ortaya çıkan hukuki anlaşmazlıklarını çözmeye destek olur. Ticaret Hukuku’nun alt dallarından biri olan ticari işletme hukuku alanı oldukça geniştir. Ticari firmaların kuruluşundan kapanış süreçlerine kadar farklı sorunlarını düzenleyen hukuk dalı, ticari hayatın daha istikrarlı bir şekilde ilerlemesinde rol oynar. Peki, ticari işletme hukuku hangi konuları kapsar? Konuya dair öne çıkan başlıkları içerikte inceleyebilirsiniz.

Ticari İşletme Hukuku Neyi İnceler?

Ticari işletmelerin faaliyetlerini odağına alan ticari işletme hukuku, firmaların hukuksal ilişkilerinin devamlılığını sağlar. Genel olarak firmaların ticari faaliyetlerini inceleyen, haksız rekabeti önlemeyi amaçlayan hukuk dalı, Borçlar Kanunu ve Ticaret Kanunu mevzuatlarına göre hareket eder. Şirketler hukuku ise şirketlerin kuruluş ve işleyişini ele alarak bu konudaki yasal çerçeveyi belirler. Her iki hukuk dalı da birbiri ile bağlantılı olup ticari hayatın düzenlenmesinde birlikte hareket eder. Ticari İşletme hukukunun ilgilendiği başlıca konular şunlardır:

Firma Kuruluşları ve Sonlanması

Ticari işletmelerin kurulması ve kurumların esnaf şirketinden ayrılması gibi konular işletme hukukunun konusudur. Hukuk dalı, firmaların kuruluş işlemlerini takip etme ve gerekli belgeleri inceleme hakkına sahiptir. Ticari şirketlerin tescil ve sicil kaydı gibi konular da hukuk dalının kapsadığı süreçler arasındadır. Firmanın ticari faaliyetlerini sona erdirmesi ve tasfiye kararlarında hukuk dalı devreye girer.

Tacirin Hak ve Yükümlülükleri

Ticaret dünyasında yer alan tacirlerin ticaret siciline kayıt olması, defter tutma ve bilanço düzenleme yükümlülüğü ticari işletmeler hukuku altında incelenir. Bunun yanı sıra tacirin fatura düzenleme, ibraz, alacak ve borç takibi gibi konuları da hukuk dalı içindedir. Ek olarak ticari işletme muhasebesinden doğan yükümlülükler bu hukuk dalı kapsamında değerlendirilir.

Firmanın Devir Teslim İşlemleri

Şirketlerin bir kısmının veya tamamının devredilmesi durumunda ticari işletme hukuku devreye girer ve faaliyetleri düzenler. Devir teslim işlemlerinin düzenli yürütülmesi, tarafların hak ve yükümlülüklerinin doğru biçimde yerine getirilmesi bu hukuk dalı ile mümkün olur.

Firmaların Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları

Firmaların marka ve tescil işlemlerinin düzenlenmesi, patent ve tasarım hakkı fikri ve sınai mülkiyet hakları ticari işletme hukuku tarafından ele alınır. Şirketlerin fikri ve sınai haklarına karşı yapılan haksızlık durumunda işletme hukuku kurallarına başvurulur.

Firmaların Mali Durumu

İşletme hukuku; şirket bilançoları, kar-zarar durumları ve mali tabloları inceleme ve değerlendirme hakkına sahiptir. Mali tabloların analizi ve yorumlanması hukuk dalı mevzuatlarına göre gerçekleştirilir.

Şube İşletme Faaliyetleri

Merkezi bir firma, farklı şubeler açtığı zaman şubelerle ilgili kurallar ve yükümlülükler işletme hukuku altında değerlendirilir. Şube müdürünün sahip olduğu yetkiler hukuk dalı mevzuatlarına göre incelenir.

Ticari Evrakların Düzenlenmesi

İşletme hukuku, firmaların kullandığı çek ve bono gibi kıymetli evrakları inceleme hakkında sahiptir. Kıymetli evrakların usulüne uygun hazırlanması, düzenlenmesi ve tedavülden kaldırılması gibi konuların tamamı ilgili hukuk dalı tarafından gerçekleştirilir.

Ticari İşletme Hukuku Kapsamındaki Ticari Şirket Tipleri

Ticari işletme hukuku, farklı sermaye ve yönetim yapılarına sahip şirket türlerinin faaliyetlerini odağına alır. Hukuk dalının alanına giren tüm şirketler, tüzel kişiliğe sahip şirket türlerinden oluşur. Hukuk dalının incelediği ticari şirketler şunlardır:

• Kollektif şirket: En az iki kişi ile kurulan kollektif şirkette, ortakların bir kısmı sınırlı, bir kısmı ise sınırsız borç sorumluluğu taşır.
• Komandit şirket: Komanditer ve komandite ortaklar tarafından kurulan komandit şirketlerde, komanditer ortak sadece sermaye yatırımlarından sorumlu olurken, komandite ise sınırsız sorumluluğa sahiptir.

• Limited şirket: Bu şirket tipi, en az bir gerçek veya tüzel kişi tarafından kurulur. Limited şirket türünde ortakların sorumluluğu taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlıdır.
• Anonim şirket: En az beş gerçek veya tüzel kişi ile kurulan anonim şirkette, ortaklar şirketteki payları kadar sorumluluk taşır.
• Kooperatif şirket: Belirli ihtiyaçları karşılamak için kurulan kooperatif şirket, ortak menfaatleri korumak isteyen kişilerden oluşur.

Ticari İşletmeler Hukuku ve Şirketin Unsurları

Ticari işletmelerden sorumlu hukuk dalı, şirketlerin ekonomik faaliyetlerinin düzenlenmesinde şirketler hukukunu da dikkate alır. Bu bağlamda her şirkette geçerliliğini koruyan bazı unsurlar bulunur. Bu unsurlar aşağıdaki gibidir:

• Kişi unsuru: Şirket kuruluşlarında tüzel kişilere ihtiyaç vardır. Şirketlerdeki kişi unsuru, şirketi kurma ve faaliyetlerini yürütmeden sorumlu kişiler olarak görülür. Kişi unsurundan kaynaklı anlaşmazlıklar bu başlıkta değerlendirilir.
• Sermaye unsuru: Şirket kuruluşu ve faaliyet devamlılığı için gerekli olan mal varlığı sermaye unsuru olarak kabul edilir. Sermaye unsuru içerisine taşınır ve taşınmaz mallar, para, fikri mülkiyet hakları, ayni haklar, alacaklar dahil olabilir.
• Müşterek amaç unsuru: Şirketin kuruluş ve faaliyet gösterme amacı, müşterek amaç unsuru adı ile değerlendirilir. Şirket kuruluş amacının kanunlara ve ahlaka aykırı olmaması gerekir.
• Sözleşme unsuru: Şirketlerin kuruluş aşamasında ortaklar arasında yapılan sözleşmeler, sözleşme unsuru olarak kabul edilir. Yapılan sözleşmeler şirketler hukuku kuralları ile incelenir. Düzenlene sözleşmelerde şirket türü, adı, merkezi, kuruluş amacı, sermayesi, ortakların hakları ve yükümlülükleri açıkça belirtilmelidir.
• Aktif katılma unsuru: Ortakların şirketi kuruluşu ve devamlılığını sağlama konusunda birlikte çalışmaya ve aktif katılım göstermeye istekli olması gerekir.

Ticari İşletme Hukuku Neden Gereklidir?

Ticari işletme hukuku, ticari hayatta faaliyetlerine devam eden şirketler için oldukça önemlidir. Hukuk dalı, ticari işlemlerin düzgün bir biçimde ilerlemesine yardımcı olur. İşletme hukukunun gerekliliği şu başlıklar altında özetlenebilir:

Düzen ve İstikrar

Hukuk dalı, şirketlerin kuruluş aşamasından sonlanmasına kadar her aşamada uyulması gereken kurallar bütününü belirler. Bu sayede ticari dünyada işlemler daha düzenli ve istikrarlı bir şekilde ilerler. Sözleşmeleri ve ticari işlemleri çeşitli standartlar dahilinde uygulayan hukuk dalı, ticari işlemlerden kaynaklı ortaya çıkabilecek belirsizlik ve karmaşayı engeller.

Güven ve Şeffaflık

Hukuk dalı sayesinde ticari işlemler, daha güvenli ve şeffaf bir şekilde yürütülür. Böylece yatırımcıların ve tüketicilerin hakları korunarak ticaret güven ortamı içerisinde gerçekleştirilir. Bu, ülkeye yabancı sermaye çekmek açısından da faydalıdır. Ticari uyuşmazlıkların adil şekilde çözülmesine aracılık eden hukuk dalı, ticari hayatta şirketlere güven aşılar.

Haksız Rekabeti Önleme

Ticari işletmelerden sorumlu hukuk dalı, ticari hayatta dürüstlüğü ve adaleti teşvik eder. Bu da haksız rekabetin önlenmesine yardımcı olur. Aldatıcı nitelik taşıyan ve dürüst olmayan ticari uygulamalar, yanıltıcı reklamlar, ticari casusluk işlemleri, maliyetin altında fiyatlandırma yapma gibi konuların önlenmesi şirketlerin haksız rekabet sorunlarını ortadan kaldırır.

Tüketiciyi Koruma

Ticari işletme hukuku, tüketicileri aldatmaya yönelik uygulamaları engelleyerek tüketicileri korur. Rekabet ortamını düzenleyen hukuk dalı, tüketicilere fazla sayıda ve uygun fiyatlı seçenekler sunulmasını sağlar. Ürün güvenliğini önceliklendiren işletme hukuku, tüketicilerin sağlığını korumayı amaçlar. Bunun yanı sıra hukuk dalı, tüketicilerin ürünler hakkında doğru şekilde bilgilendirilmesine aracılık eder.

Ekonomik Büyümeyi Teşvik Etme

Ticari işletmelerden sorumlu hukuk dalı, şirketlerin ticari faaliyetlerini düzenleyerek ülke ekonomisinin kalkınmasına ve refahın artmasına katkıda bulunur. Yatırımcılığı ve girişimciliği belirli standartlar çerçevesinde düzenleyen hukuk dalı, ülkede daha fazla şirketin kurulmasına ve ekonominin büyümesine önayak olur. Yeni işletmelerin kurulmasını kolaylaştıran işletme hukuku, istihdam yaratarak ülke ekonomisine katkı sağlar. Bunun yanı sıra fikri ve sınai mülkiyetlerin korunmasına destek olan hukuk dalı ile araştırma-geliştirme ve yatırım faaliyetleri artar.